Thực đơn
Mary,_Nữ_hoàng_Scotland
Vua Francois II qua đời ngày 5 tháng 12 năm 1560, vì chứng nhiễm trùng tai giữa dẫn đến áp xe trong não. Mary tỏ ra đau buồn.[58] Mẹ chồng của bà, Catherine de' Medici, trở thành Nhiếp chính cho người em chồng vừa lên 10, Charles IX, người kế nhiệm ngôi vua Pháp.[59]
Mary trở về Scotland 9 tháng sau cái chết của chồng, cập bến Leith ngày 9 tháng 8 năm 1561.[60] Đã sống ở Pháp từ lúc 5 tuổi, Mary có ít kinh nghiệm về tình hình chính trị nguy hiểm và phức tạp ở Scotland.[61] Là một người Công giáo mộ đạo, bà nhận được ánh mắt nghi ngờ bởi nhiều người, ví dụ như người cô họ Elizabeth.[62] Scotland đang nổ ra một cuộc tranh chấp giữa các tôn giáo, Công giáo Chính Thống và Kháng Cách, trong đó người anh khác mẹ của Mary, Bá tước Moray, là người lãnh đạo phe Kháng Cách.[63] Giám mục Tin Lành John Knox tuyên truyền chống lại Mary, lên án bà vì đã tham dự lễ mét, khiêu vũ và ăn mặc trang phục Công giáo.[64] Bà triệu tập ông ta đến gặp mình khiển trách nhưng không được, và sau đó buộc tội ông ta là phản quốc, nhưng Knox được trắng án và phóng thích.[65]
Nỗi thất vọng lớn đến với người Công giáo khi Mary bổ nhiệm các thành viên Kháng Cách vào triều,[66] và giữ lại anh trai bà, Lãnh chúa Moray làm cố vấn.[67] hội đồng cơ mặt gồm 16 người, được bổ nhiệm ngày 6 tháng 9 năm 1561, mà chiếm ưu thế là những nhà lãnh đạo theo Kháng Cách; vốn thắng thế ở Scotland từ cuộc khủng hoảng cải cách 1559 - 1560: Bá tước Argyll, Glencairn, và Moray. Chỉ có bốn người trong Hội đồng theo Công giáo: Bá tước Atholl, Erroll, Montrose, và Huntly, là người đang giữ chức Quan Chưởng ấn.[68] Nhà sử học hiện đại Jenny Wormald nhấn mạnh rằng Nữ vương Mary có vẻ như đã thất bại trong việc chỉ định một Hội đồng bao dung cho người Công giáo và những hành động của quân Pháp, đây còn là dấu hiệu cho thấy bà quan tâm việc giành ngai vàng ở Anh hơn là vấn đề ở Scotland. Ngay cả sự bổ sung đáng kể vào nội đồng vào tháng 12 năm 1563, Lãnh chúa Ruthven,cũng là một người Kháng Cách mà Mary không ưa.[69]
Về vấn đề này, bà nhận thức được rằng mình đã thất thế khi đối mặt với các lãnh chúa Kháng Cách, vốn liên kết chặt chẽ với nước Anh. Bà hợp tác với Lãnh chúa Moray cùng tiêu diệt nhà lãnh đạo Công giáo, Lãnh chúa Huntly, vào năm 1562 khi ông ta lãnh đạo nhân dân vùng cao chống lại bà[70]. Mary gửi William Maitland xứ Lethington làm đại sứ đến triều đình Anh để đề nghị về việc kế vị của Mary đối với ngai vàng của Elizabeth. Elizabeth từ chối công nhận bà là người kế nhiệm hợp pháp, sợ rằng làm như vậy thì khiến những người chống đối sẽ lập ra âm mưu lật đổ bà và đưa người kế nhiệm lên thay thế.[71] Tuy nhiên, Elizabeth nói với Maitland rằng bà biết rằng không ai thích hợp để kế vị hơn Mary.[72] Cuối năm 1561, đầu năm 1562, một cuộc hội kiến giữa hai Nữ vương dự định sẽ được diễn ra ở York hoặc Nottingham thuộc Anh quốc vào tháng 8 hoặc 9 năm 1562, nhưng Elizabeth cử Sir Henry Sidney hủy bỏ cuộc gặp vào tháng 7 vì vấn đề ở nước Pháp.[73]
Mary tính chuyện tái hôn với một thành viên hoàng tộc ở châu Âu. Tuy nhiên, khi cậu của bà, Hồng y Lorraine, bắt đầu đàm phán về một hôn nhân giữa bà với Đại Công tước Charles của Áo mà không có sự đồng ý của bà, bà tức giận và phản đối cuộc đàm phán ngầm.[74] Nỗi lực của bà trong việc đàm phán hôn sự với Don Carlos, người vốn mắc bệnh tâm thần nhưng giữ địa vị kế thừa hợp pháp của Nhà vua Philip II của Tây Ban Nha, bị từ chối bởi Philip.[75] Elizabeth cố gắng xoa dịu Mary bằng cách gợi ý về hôn sự của bà với một người Kháng Cách là Robert Dudley, Bá tước thứ nhất của Leicester (em rể của Sir Henry Sidney và là sủng thần của Elizabeth), người Elizabeth tin cậy và cho rằng mình có thể kiểm soát ông ta.[76] Bà gửi đại sứ Thomas Randolph, nói với Mary rằng nếu bà lấy kết hôn với một quý tộc Anh, Elizabeth sẽ "tiến hành xem xét lại quyền lợi và danh hiệu của bà với tư cách em họ và là người thừa kế".[77] Đề xuất trên cũng không đi đến đâu, bởi vì vị hôn phu không sẵn lòng kết hôn.[78]
Ngược lại, một nhà thơ Pháp trong triều đình Mary, Pierre de Boscosel de Chastelard, dường như say đắm Mary.[79] Đầu năm 1563, ông ta được phát hiện đã nấp dưới gầm giường của Nữ vương, gây bất ngờ và sợ hãi cho Nữ vương vì khi đó bà đang ở một mình và ông ta công khai bày tỏ tình yêu với bà. Mary sợ hãi và trục xuất ông ta khỏi Scotland. Ông ta chống lại chỉ dụ trên, và hai ngày sau ông ta lại lẻn vào phòng của Nữ vương lúc bà đang thay quần áo. Bà giận dữ và sợ hãi, và khi Moray vội vã vào phòng vì nghe bà khóc và yêu cầu giúp đỡ; bà hét lên, "Hãy dùng con dao của anh đâm vào kẻ hung ác!", điều mà Moray từ chối làm, khi đó Chastelard đã bị khống chế. Chastelard bị buộc tội phản quốc và bị chặt đầu.[80] Maitland tuyên bố rằng lòng nhiệt thành của Chastelard là giả tạo, một phần trong âm mưu của những người Kháng Cách làm nhằm làm mất uy tín và lu mờ danh tiếng của Mary.[81]
Mary Stuart đã gặp người em họ Henry Stuart, Lãnh chúa Darnley vào tháng 2 năm 1561 khi bà đang để tang Vua Francis. Cha mẹ của Darnley, Bá tước Lennox và Margaret Douglas đều thuộc dòng dõi vương tộc của Anh và Scotland, họ đã gửi ông ta đến Pháp để chia buồn với Mary và hi vọng vào một mối mình giữa con trai họ và Mary[82]. Cả Mary và Darnley đều là cháu của Vương hậu Margaret Tudor, chị nhà vua Henry VIII nước Anh và cũng là hậu duệ của High Stewards của Scotland. Darnley còn nằm trên một nhánh của nhà Stuart gần với vương thất hơn thông qua gia tộc Hamilton hậu duệ của Mary Stewart, Nữ Bá tước Arran, con gái vua James II của Scotland. Họ gặp nhau lần nữa vào thứ 7 ngày 17 tháng 2 năm 1565 tại Lâu đài Wemyss tại Scotland,[83] và sau đó Mary nảy sinh tình yêu với "long lad" (cách mà Nữ vương Elizabeth gọi Darnley vì ông ta cao tới 6 feet).[84] Họ kết hôn tại Cung điện Holyrood ngày 29 tháng 7 năm 1565.[85][86]
Chính khách Anh quốc William Cecil và Bá tước Leicester đã cố gắng đàm phán để Darnley được phép đến Scotland từ nơi ở ban đầu của ông tại Anh.[87] Mặc dù cố vấn của mình đã tác hợp hai người đến với nhau, Elizabeth cảm thấy thất vọng về cuộc hôn nhân, bởi vì nó hợp nhất hai nhánh con cháu của dì bà, do cả Mary và Darnley đều có tư cách đòi ngai vàng ở Anh[88] và con chung của họ, nếu có, sẽ sở hữu tư cách đòi ngôi nhiều hơn nữa[89].
Tuy nhiên, Mary đã nhấm mạnh rằng cuộc hôn nhân xuất phát từ tình yêu chứ không đơn thuần là sự toan tính. Đại sứ nước Anh Nicholas Throckmorton bảo rằng "câu nói đó chứng tỏ rằng Nữ vương Mary bị bỏ bùa mê",[90] và nói thêm cuộc hôn nhân chỉ có thể bị ngăn chặn "bằng bạo lực".[91] Những người Công giáo tức điên lên vì Elizabeth, người cảm thấy rằng cuộc nhân nhân không nên diễn ra mà không có sự đồng ý của bà, vì Darnley là em họ của bà và là người nằm trong danh sách kế vị ở Anh.[92]
James Hepburn, Bá tước thứ tư của BothwellCuộc hôn nhân của Nữ vương với một người Công giáo đã ảnh hưởng đến quyền lợi của hoàng huynh là Bá tước Moray, sau đó ông ta cùng các lãnh chúa Kháng Cách khác, bao gồm, Bá tước Argyll và Glencairn, lập mưu chống đối.[93] Mary lên đường rời Edinburgh vào ngày 26 tháng 8 năm 1565 và chuẩn bị đối đầu với họ, và ngày 30 Moray tiến vào Edinburgh, nhưng sớm phải rút quân do thất bại trong nỗ lực giành lấy tòa lâu đài. Mary trở về Edinburgh vào tháng sau để tuyển thêm quân.[94] Trong cái chiến dịch gọi là Chaseabout Raid, Mary cùng những người chống đối và Moray hành quân khắp Scotland mà không đối đầu trực tiếp với nhau. Lực lượng của Mary được tăng lên sau khi tha tội và phục chức cho con traiLord Huntly, và sự trở về của James Hepburn, Bá tước thứ tư của Bothwell, sau chuyến lưu vong ở Pháp.[95] Không thể tập hợp đủ lực lượng, vào tháng 10 Moray rời khỏi Scotland sang tị nạn ở Anh.[96] Mary mở rộng Hội đồng Cơ mật, phong thêm các thành viên Công giáo (Giám mục của Ross John Lesley và Thị trưởng Edinburgh Simon Preston xứ Craigmillar) và thành viên Kháng Cách (Lãnh chúa mới của Huntly, Giám mục Galloway Alexander Gordon, John Maxwell xứ Terregles và Sir James Balfour).[97]
Sau khoảng một thời gian, Darnley trở nên kiêu ngạo. Không hài lòng với vị trí phu quân của Nữ vương, ông đòi được lên ngôi vua nếu như Mary chết trước mình.[98] Mary từ chối yêu cầu này, và xung đột nổ ra giữa họ dù Mary mang thai vào tháng 10 năm 1565. Ông ta ganh ghét người bạn thân và là thư ký (theo Công giáo) của Nữ vương, David Rizzio, người được cho là cha thực sự của đứa bé.[99] Tháng 3 năm 1566, Darnley bí mật tham gia vào một âm mưu của các lãnh chúa Kháng Cách, bao gồm những người từng chống lại Nữ vương trong vụ Chaseabout Raid.[100].
Ngày 9 tháng 3, một nhóm những kẻ có mưu đồ từ trước, dẫn đầu là Darnley đã sát hại Rizzio ngay trước mặt Mary trong một bữa tiệc tối tại Cung điện Holyrood. Lúc này Mary đang mang thai tháng thứ 7[101]. Hơn hai ngày sau, mơ ước của Darnley tan vỡ, và Mary đón Moray về ở Holyrood.[102] Tối ngày 11-12 tháng 3, Darnley và Mary thoát khỏi cung điện, và đến trú ở Lâu đài Dunbar trước khi trở về Edinburgh ngày 18 tháng 3.[103] Những người nổi loạn trước kia gồm Lãnh chúa Moray, Argyll và Glencairn được khôi phục chức vị trong Hội đồng.[104]
Con trai của Mary với Darnley, James, chào đời ngày 19 tháng 6 năm 1566 ở Lâu đài Edinburgh, nhưng cái chết Rizzio vẫn là nguyên nhân dẫn đến sự đổ vỡ của hôn nhân.[105] Tháng 10 năm 1566, khi ở Jedburgh thuộc Scottish Borders, Mary cưỡi ngựa đến thăm Bá tước Bothwell trong khoảng ít nhất 4 tiếng đồng hồ tại Lâu đài Hermitage, nơi ông ta đang nằm bệnh vì vết thương trong trận chiến ở biên cương.[106] Việc này được những người chống đối Mary coi như là bằng chứng họ đã là tình nhân của nhau, mặc dù không một ai nghi ngờ ngay vào thời điểm đó và Mary được ủy viên Hội đồng đi theo bảo vệ.[107] Bất ngờ sau khi trở lại Jedburgh, bà mặc một căn bệnh nặng với triệu chứng là nôn mửa thường xuyên, mất thị giác, giọng nói, thường co giật và nhiều khi bất tỉnh. Bà được cho là đã sắp băng hà. Sự phục hồi của Nữ vương từ ngày 25 tháng 10 có thể là do trình độ cao của bác sĩ người Pháp của bà.[108] Nguyên nhân của căn bệnh này không ai biết; dự đoán là do thể chất suy yếu và tinh thần căng thẳng,[109] xuất huyết vì loét dạ dày,[110] và porphyria.[111]
Tại Craigmillar Castle, gần Edinburgh, cuối tháng 11 năm 1566, Mary và các quý tộc trong nước đã mở cuộc họp thảo luận về "vấn đề Darnley".[112] Việc li hôn cũng đã được tính đến, nhưng quyết định cuối cùng được các quý tộc thống nhất là sẽ dần loại bỏ Darnley bằng nhiều cách khác nhau:[113] ""Thực là thích hợp và có lợi nhất cho sự thịnh vượng chung;... một kẻ ngốc trẻ con, xảo quyệt và tàn bạo như thế không nên cai trị hay lãnh đạo mọi người; ... ông ta nên bị loại bỏ bởi một trong những phương thức nào đó,. và bất cứ ai cũng nên chấp thuận và thực hiện điều đó, họ cần phải bảo vệ."[114] Darnley lo sợ cho sự an toàn của mình sau lễ rửa tội cho con trai ông tại Stirling không lâu trước Giáng sinh, ông đến Glasgow cư trú tại lãnh địa của phụ thân.[115] Khi vừa mới lên đường, ông lên cơn sốt, có thể do bệnh đậu mùa, bệnh giang mai, hoặc là do bị đầu độc; ông ốm nặng sau vài tuần.[116]
Cuối tháng 1 năm 1567, Mary yêu cầu phu quân trở về Edinburgh. Ông dần hồi phục trong ngôi nhà của em trai của Sir James Balfour thuộc một tu viện cũ ở Kirk o' Field, nằm gọn trong lòng thành phố.[117] Mary đến thăm chồng mỗi ngày, và hai người dường như đã hòa giải với nhau.[118] Vào đêm 9-10 tháng 2 năm 1567, Mary đến thăm phu quân vào chập tối và sau đó đến dự hôn lễ của một thành viên hoàng tộc là Bastian Pagez.[119] Tờ mờ sáng hôm sau, một vụ nổ làm tan hoang Kirk o' Field, và xác của Darnley được tìm thấy trong một khu vườn, dường như là bị bóp mũi cho chết.[120] Không có bằng chứng của vết thắt cổ hay vết bầm nào trên thi thể.[121][122] Bothwell, Moray, Bộ trưởn Maitland, Bá tước Morton và chính Mary là những người bị tình nghi hàng đầu.[123] Elizabeth viết cho Mary nói về tin đồn, "Bản vương thấy xui rủi thay cho người em họ trung thành và một người bạn yêu quý ... nói cho bản vương biết cả thế giới đang nghĩ gì. Người ta nói rằng, thay vì phát giác kế hoạch mưu sát, Nữ vương đã phớt lờ cho bộ hạ khi chúng bỏ trốn; rằng Nữ vương sẽ không tìm cách trả thù những người đem đến cho Nữ vương niềm vui, như thể rằng các hành động có lẽ sẽ không bao giờ xảy ra cũng như kẻ gây ra nó sẽ không bị trừng phạt. Với bản thân bổn vương, bổn vương cầu xin Nữ vương sẽ tin rằng bản vương không nuôi dưỡng một ý nghĩ như thế."[124]
Cuối tháng 2, Bothwell bị tuyên bố là có liên can trong cái chết của Darnley.[125] Lennox, cha của Darnley, đòi Bothwell trình diện trước Nghị viện Scotland, điều này được Mary đồng ý, nhưng yêu cầu của Lennox trong việc hoãn thời gian xét xử để có thêm chứng cứ bị từ chối. Khi Lennox không có mặt, và không có bằng chứng cụ thể, Bothwell được tha bổng sau phiên tòa kéo dài 7 giờ ngày 12 tháng 4.[126] Một tuần sau, Bothwell lập mưu thuyết phục hơn 20 lãnh chúa và Giám mục ký vào Ainslie Tavern Bond, theo đó họ ủng hộ Bothwell kết hôn với Nữ vương.[127]
Từ ngày 21 đến ngày 23 tháng 4 năm 1567, Mary đến thăm con trai tại Stirling và đây là lần cuối cả hai gặp nhau. Khi bà trở về Edinburgh ngày 24 tháng 4, Mary bị bắt cóc bởi Lãnh chúa Bothwell và bị đưa tới Lâu đài Dunbar, nơi có lẽ ông ta đã cưỡng hiếp bà[128]. Ngày 6 tháng 5, Mary và Bothwell cùng nhau trở về Edinburgh và vào ngày 15 tháng 5, tại Cung điện Holyrood và Tu viện Holyrood, họ làm lễ kết hôn theo nghi thức Tin Lành.[129] Bothwell và người vợ đầu tiên, Jean Gordon, em gái của Lord Huntly, đã li hôn 12 ngày trước.[130]
Vốn rằng Nữ vương Mary tin rằng nhiều quý tộc sẽ ủng hộ hôn nhân của bà, nhưng mọi hi vọng sớm bị dập tắt. Bothwell được tấn phong Công tước Orkney và Vương phu; nhưng cuộc hôn nhân không được quần chúng ủng hộ. Người Công giáo coi cuộc hôn nhân là bất hợp pháp, vì họ không công nhận Bothwell đã li hôn với người vợ trước và cộng thêm hôn lễ tổ chức theo nghi thức Kháng Cách. Cả phe Công giáo và Kháng Cách đều bị sốc khi Mary kết hôn với kẻ bị cho là vừa giết chồng mình.[131] Cuộc hôn nhân bị chống đối khiến Mary rất thất vọng.[132] 26 lãnh chúa Scotland, tuyên xưng là Liên minh các lãnh chúa, chống lại Mary và Bothwell. Mary và Bothwell đối đầu với quân các lãnh chúa ở Carberry Hill ngày 15 tháng 6, nhưng cuộc chiến không diễn ra vì hầu hết quân của Mary đã đào ngũ hoặc đầu hàng.[133] Bothwell chạy thoát khỏi nơi đó, và các lãnh chúa đưa Mary về Edinburgh, nơi bà bị quần chúng lên án như một kẻ giết người và một người đàn bà ngoại tình.[134] Đêm hôm sau, bà bị giam lỏng vào Lâu đài Loch Leven, trong một hòn đảo giữa Loch Leven[135].
Khoảng từ 20 đến 23 tháng 7, Mary sẩy thai một cặp song sinh.[136] Ngày 24 tháng 7, bà bị ép phải thoái vị nhường ngôi cho con trai mới lên 1, James.[137] Moray được tấn phong làm Nhiếp chính,[138] trong khi Bothwell phải sống lưu vong. Ông bị giam giữ ở Đan Mạch, phát bệnh tâm thần và chết vào năm 1578.[139]
Thực đơn
Mary,_Nữ_hoàng_ScotlandLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Mary,_Nữ_hoàng_Scotland